نخستین رویداد ملی فبین‌فود با حضور فناوران، نوآوران و دست‌اندرکاران صنعت غذا و همچنین جمعی از مسئولان کشوری و استانی به همت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و جهاددانشگاهی خراسان رضوی صبح روز پنج‌شنبه ۱۳ اردیبهشت ماه در سالن همایش‌های هتل پردیسان مشهد برگزار می‌شود.
شقایق حق‌جوی جوانمرد، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اهداف اولین رویداد ملی فبین‌فود، اظهار کرد: فبین‌فود چند هدف اساسی را دنبال می‌کند. اولین هدف این است که چگونه می‌توان با نفوذ فناوری و نوآوری فناورانه صنعت را شاداب‌تر، سرحال‌تر، تحریم‌ناپذیرتر و مقاوم‌تر کرد و آن را رقابت‌پذیر نگه داشت. از دیگر اهداف این همایش معرفی ظرفیت‌های آزمایشگاه‌های ساخت سریع (فب‌لب) برای نوآوری در صنعت غذاست.
وی بیان کرد: باید بتوانیم با برنامه‌های مختلف زمینه نفوذ نوآوری فناورانه در صنعت را فراهم کنیم. نوآوری برای اشاعه و نفوذ باید آسان و ارزان شود و در دسترس قرار گیرد. زیرساخت‌های متعددی در جهان وجود دارد که چنین کارکردی دارند، فب‌لب‌ها از جمله این زیرساخت‌ها هستند که نیازهای نهادهای مختلف را سفارش می‌گیرند و کمک می‌کنند نمونه اولیه محصول نوآورانه به راحتی ساخته شود تا صنعت بتواند آزمایش‌های اولیه را بر روی آن انجام دهد، از بازار بازخورد بگیرد و محصول را استاندارد کند و مراحل قبل از تجاری‌سازی را در یک محیط منعطف و با پاسخ سریع انجام دهد تا در تجاری‌سازی و عرضه به بازار موفق‌تر صورت گیرد.
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی ریاست جمهوری اضافه کرد: جهاددانشگاهی به عنوان نهادی حاکمیتی و واسط توسعه که می‌تواند با استانداردها، قوانین و انعطاف بخش خصوصی کار کند، نیازمند برنامه‌هایی است تا ظرفیت‌هایش را در اختیار مردم، بخش خصوصی و هسته‌های فناور دانشگاه‌ها قرار دهد و در کنار آنان بایستد و در حوزه‌های دانش‌بنیان اشتغالزایی کند. این نقش درخشان و کلیدی می‌تواند مأموریت جدید جهاددانشگاهی باشد.
آزمایشگاه‌های ساخت سریع، نوآوری را آسان و ارزان می‌کنند
حق‌جوی جوانمرد در پاسخ به این پرسش که چرا تحقیق، توسعه و نوآوری گران تمام می‌شود، عنوان کرد: به دو دلیل نوآوری‌ها، گران تمام می‌شوند، نخست آنکه به زیرساخت‌های تخصصی آزمایشگاهی نیاز دارند که فراهم‌آوری این زیرساخت‌ها برای صنایع یا شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک و متوسط، منطقی و اقتصادی نیست؛ در همه جای دنیا هم ایجاد زیر ساخت‌های تحقیق و توسعه و هم استخدام نیروی تمام‌وقت متخصص برای آن گران است و شرکت‌های دانش‌بنیان از نظر مالی، توان آن را ندارند که چنین تجهیزات و تخصصی را بخرند، لذا باید بتوانند از جایی این خدمت تخصصی را دریافت کنند. بدین ترتیب فب‌لب‌ها در همه دنیا مراکزی برای برون‌سپاری برخی مراحل تحقیق و توسعه هستند.
وی ادامه داد: بنابراین آزمایشگاه‌های ساخت سریع یکی از انواع نهادهای مختلف واسطه انجام تحقیق و توسعه در دنیا هستند که به نظر می‌رسد در شرایط کنونی کشورمان برای هسته‌های فناور لازم اند. اگرچه فب‌لب‌ها می‌توانند خصوصی هم باشند، اما چون ما کشوری هستیم که در دوره‌ای برای توسعه زیرساخت‌ها در نهادهای دانشگاهی از جمله جهاددانشگاهی و مراکز تحقیقاتی سرمایه زیادی صرف و دستگاه‌ها و زیر ساخت‌های بسیاری ایجاد کردیم، بنابراین آزمایشگاه‌های ساخت سریع بسترهایی هستند که به واسطه آن بتوان از ظرفیت تمام زیر ساخت‌ها و تجهیزاتی که در دانشگاه‌ها وجود دارد اما تاکنون مورد استفاده نبودند، بهره برد.
جهش تولید با به اشتراک‌گذاری زیرساخت‌های تخصصی
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی ریاست جمهوری بیان کرد: در درازمدت چشم‌انداز این است که آزمایشگاه‌های ساخت سریع به بخش خصوصی واگذار شود، اما در دوره کنونی می‌خواهیم آن زیر ساخت‌های تخصصی که قبلا در نهادهای مختلف ایجاد شده را اشتراک‌گذاری کرده و در اختیار همه قرار دهیم تا جهش تولید اتفاق بیفتد.
حق‌جوی جوانمرد در تشریح چرایی به اشتراک نگذاشتن بسیاری از امکانات موجود در دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلف علی‌رغم وجود نیاز، گفت: اگرچه گاهی این موضوع فرهنگی است، اما باید مدلی ترتیب داد تا نهادها از به اشتراک گذاشتن زیر ساخت‌ها و تجهیزات سود ببرند تا از این طریق رفتارشان تغییر کند. دانستن و آگاهی از سود حاصله، نوعی گشاده‌دستی و رفتار پایدار ایجاد می‌کند. تا کنون رابطه حقوقی مشخصی در به اشتراک گذاشتن زیرساخت‌ها و تجهیزات میان نهادها، صنعت و شرکت‌های دانش‌بنیان وجود نداشته و مشخص نبوده در این فرایند سود و زیان طرفین به چه شکل است و در صورت ضرر، کدام طرف پاسخگو خواهد بود. لذا نیاز داریم سیستمی ایجاد کنیم تا این خلأها پر شود.
وی با بیان اینکه برای شکل‌گیری کسب‌وکارهای واقعی باید نیاز و بازار واقعی وجود داشته باشد، اظهار کرد: در این رویداد نیازهای واقعی صنعت را شناسایی کردیم، فراخوان دادیم و هسته‌های فناوری را که توان فنی‌شان به دقت بررسی و داوری شده است را انتخاب و هم‌رسانی کردیم. نهایتا پروژه‌هایی که برای حل مشکلات و نیازهای صنعت ارائه شده، در جهاددانشگاهی خراسان رضوی اجرا می‌شود.
حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری از شکل‌گیری یک تجربه موفق همکاری
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی ریاست جمهوری عنوان کرد: در نظر داشتیم پس از راه‌اندازی فب‌لب، خودمان از اجرای چند پروژه اول حمایت کنیم تا مردم اهمیت آن را درک کنند؛ یعنی هم جهاددانشگاهی از به اشتراک گذاشتن زیرساخت‌ها احساس خوبی داشته باشد و هم بقیه از اینکه کارهایشان را به یک مرکز تخصصی در جهاددانشگاهی می‌سپارند، آرامش خاطر داشته باشند تا بدین ترتیب یک تجربه موفق شکل بگیرد که می‌تواند موجب شکل‌گیری تعدادی شرکت دانش‌بنیان جدید در حوزه صنعت غذا شود. امیدواریم حداقل یک آزمایشگاه ساخت سریع تخصصی در سطح ملی بتواند خدمت به همه کسب‌وکارهای این حوزه را شروع کند.
حق‌جوی جوانمرد درباره علت انتخاب خراسان به عنوان دبیرخانه و میزبان برگزارکننده این رویداد، بیان کرد: علاوه بر اینکه خراسان رضوی قطب صنعت غذای کشور محسوب می‌شود، توانمندی ویژه در حوزه رساندن فناوری به بازار و دارا بودن پژوهشکده و مراکز تحقیقاتی قوی، از جمله علت‌های انتخاب ما بوده است.
نقش فب‌لب‌ها در اجرای رویکرد نوآوری باز در پژوهشکده صنایع غذایی جهاددانشگاهی
همچنین شادی بلوریان، معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی خراسان رضوی و دبیر رویداد ملی فبین‌فود نیز در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به مسیر طی‌شده برای برگزاری رویداد فبین‌فود، اظهار کرد: جهاد دانشگاهی نهادی واسطه‌ای است که با همکاری معاونت علمی ریاست جمهوری در حوزه آزمایشگاه ساخت سریع شروع به فعالیت کرده است. بعد از اینکه پوستر رویداد ملی فبین‌فود توسط معاونت علمی ریاست جمهوری رونمایی شد، جهاد دانشگاهی پیش‌رویدادهایی با هدف معرفی فب‌لب یا آزمایشگاه ساخت سریع برگزار کرد که اولین پیش‌رویداد آن با حضور صنایع مختلف، دومین پیش‌رویداد با حضور صنایع، نمایندگان دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و سومین پیش‌رویداد با حضور نمایندگان صنایع، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برگزار شد. بعد از برگزاری پیش‌رویدادها ۱۰۰ نیاز از صنایع دریافت شد و ما بعد از غربالگری ۶۰ نیاز را انتخاب کرده و به اطلاع فناوران و نوآوران رساندیم.
وی افزود: هدف اصلی ما از این رویداد این بوده است که جایگاه آزمایشگاه‌های ساخت سریع در توسعه فناوری و افزایش تاب‌آوری صنعت غذا را تبیین کنیم و نوآوری و فب‌لب را با یکدیگر پیوند بزنیم، زیرا یکی از چالش‌های اصلی ما این است که خروجی دانشگاه‌های ما با نیازهای صنعت منطبق نیست. بنابراین ما در مرحله اول این رویداد با برگزاری پیش‌رویدادهای مختلف از صنایع درخواست کردیم که نیازهای خود را ارسال و ما را از دغدغه و چالش‌های اصلی خود مطلع کنند. نوآوران و فناوران هم در سامانه‌ای که برای این امر طراحی شده است، طرح‌های پژوهشی خود را ارائه و برای ما ارسال کردند.
بلوریان اضافه کرد: در نتیجه این فرایند، ۸۸ طرح دریافت و مورد ارزیابی و داوری اولیه قرار گرفت. با توجه به پارامترهای مختلف از جمله زمان، هزینه و بسترهای لازم برای توسعه فناوری در نهایت ۳۰ طرح در کمیته داوری متشکل از اساتید پیشکسوت صنایع غذایی و متخصصین کسب و کار از جنبه فنی و اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفت. طرح های منتخب در جلسات مختلفی که با حضور نمایندگان کارفرما و تیم فناور برگزار شد مورد ارزیابی و انتخاب نهایی قرار گرفت و در روز پنج‌شنبه ۱۳ اردیبهشت ماه در رویداد ارائه خواهد شد.
دبیر رویداد ملی فبین‌فود با اشاره به اینکه رویکرد اصلی جهاددانشگاهی در آزمایشگاه ساخت سریع بر مبنای سه محور ساخت و تولید نمونه‌های اولیه، خدمات تخصصی و کنترل کیفی و آموزش که منتورینگ فنی و تخصصی را شامل می‌شود، خواهد بود، بیان کرد: این آزمایشگاه کمک می‌کند که هزینه‌های بخش تحقیق و توسعه کارخانجات صنایع غذایی ما کاهش یابد، همچنین بخش عمده‌ای از صنعت غذای ما به تنهایی نه توان فنی و نه توان اقتصادی رشد نوآوری را در حوزه محصولات خود دارند.
وی ادامه داد: آزمایشگاه‌های ساخت سریع این قابلیت را ایجاد می‌کنند تا زیست بوم نوآوری و فناوری کشور به امکانات ساخت و تولید دسترسی پیدا کند و محصولات بومی کارآفرینان محلی و استارآپ‌های خلاقانه در این حوزه قدرت نقش‌آفرینی داشته باشند و به موضوع رویکرد نوآوری باز در پژوهشکده صنایع غذایی نیز کمک شود.
بلوریان در پاسخ به این سوال که فب‌لب‌های تخصصی در کشور چه کارکردهایی خواهند داشت، گفت: افزایش دسترسی زیست بوم فناوری و نوآوری کشور به امکانات ساخت و تولید، توانمندسازی و کاهش هزینه‌های بخش تحقیق و توسعه کارخانه‌های صنایع غذایی، کمک به توسعه کارآفرینی‌های محلی و استارت‌آپ‌های خلاقانه، ترویج و توسعه پژوهش به صورت کار جمعی و گروهی در ساخت نمونه‌های اولیه و هم رسانی نیازها و ایده‌های نوآورانه به منظور ارتقاء توان فناوری و نوآوری ملی از جمله مهمترین کارکردهای ایجاد و توسعه فب‌لب‌های تخصصی در کشور است.